Spis treści:
- Czym jest mitomania?
- Mitomania a tzw. rozwód kościelny – podstawy prawne
- Najważniejsze obowiązki małżeńskie
- Mitomania a proces ws. stwierdzenia nieważności małżeństwa
- Podsumowanie
Jak wielokrotnie pisaliśmy już w naszych tekstach blogowych, do stwierdzenia nieważności małżeństwa mogą doprowadzić nie tylko szczególne przeszkody zrywające (jest ich dwanaście), lecz także uchybienia formalne lub braki dotyczące zgody małżeńskiej. Istotną ich grupę stanowią przeszkody natury psychicznej, w tym zaburzenia osobowości. W parze z nimi może iść przejawiana przez jedno z partnerów mitomania – stwierdzenie nieważności małżeństwa może zatem być umotywowane uporczywą skłonnością danej osoby do mówienia nieprawdy lub fantazjowania. Zagadnienie „mitomania a tzw. rozwód kościelny” omawiamy szczegółowo w niniejszym wpisie.
Czym jest mitomania?
Nim ustalimy, kiedy dokładnie mitomania unieważnienia małżeństwa może stać się przyczyną (czyli poprawnie: stwierdzenia jego nieważności), wyjaśnijmy, na czym polega. Zgodnie z internetowym Słownikiem języka polskiego jest to „chorobliwa skłonność do opowiadania nieprawdziwych lub wyolbrzymionych historii na swój temat”. Nas rzecz jasna interesuje bardziej jej znaczenie w kontekście psychologii i psychiatrii. I chociaż patologiczna skłonność do mówienia nieprawdy nie została wyodrębniona przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne jako osobne zaburzenie, zdaniem lekarzy może świadczyć o rozwoju innego typu aberracji lub niezdolności danej osoby do budowania zdrowych relacji międzyludzkich. Dlatego właśnie mamy prawo traktować mitomanię jako jedną z potencjalnych przyczyn stwierdzenia nieważności małżeństwa.
Mitomania a tzw. rozwód kościelny – podstawy prawne
Mówiąc o mitomanii w kontekście tzw. unieważnienia małżeństwa, musimy poruszyć kwestię wymogów ze strony umysłu związanych z zawarciem ważnego małżeństwa kościelnego. Zgodnie z kan. 1095 KPK za niezdolne do wstąpienia w związek małżeński powinniśmy uważać osoby pozbawione „wystarczającego używania rozumu”, czy też niezdolne do pojęcia znaczenia obowiązków małżeńskich bądź ich wypełniania. Mitomania do tzw. rozwodu kościelnego może doprowadzić m.in. wtedy, gdy jest jednym z symptomów zaburzeń schizoidalnych, narcystycznych, lękowych czy psychopatycznych. Ponadto możemy rozpatrywać ją jako jedną z przyczyn niezdolności do wzięcia na swoje barki zobowiązań małżeńskich.
Najważniejsze obowiązki małżeńskie
O jakich najistotniejszych obowiązkach małżeńskich mówimy w kontekście mitomanii i tzw. rozwodu kościelnego? Na podstawie kan. 1055 KPK oraz nauczania Kościoła możemy zaliczyć do nich dbanie o dobro wspólne w małżeństwie, czy też zrodzenie i wychowanie potomstwa. W praktyce oznacza to nieustanną gotowość do niesienia pomocy drugiej osobie oraz oczywiście – co wynika z przymiotów małżeństwa – wzajemną wierność i respektowanie nierozerwalności węzła małżeńskiego. W jaki sposób mitomania może uniemożliwiać dopełnianie rzeczonych obowiązków, a więc doprowadzić do tzw. unieważnienia małżeństwa?
Mitomania a proces ws. stwierdzenia nieważności małżeństwa
Skarga powodowa kierowana do sądu kościelnego musi bazować na określonym tytule prawnym – wnoszący może zatem ubiegać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa w związku z mitomanią w oparciu o zaistnienie choroby psychicznej lub zaburzenia osobowości prowadzące do poważnych braków dot. rozeznania oceniającego lub niezdolności osoby dotkniętej mitomanią do podjęcia obowiązków małżeńskich. W obu przypadkach cenne mogą okazać się precyzyjne ujęcia problemu i określenie tytułu prawnego przez adwokata kościelnego. Olbrzymie znaczenie ma także ekspertyza biegłego psychologa lub psychiatry, który pomoże sędziemu zyskać pewność, że w określonej sytuacji mitomania powinna wieść do tzw. rozwodu kościelnego, ponieważ w momencie zawarcia małżeństwa (!) dana osoba nie była w stanie wyrazić pełnowartościowej zgody małżeńskiej ze względu na scharakteryzowane przesłanki.
Należy również zaznaczyć, że mitomania jednego z partnerów potencjalnie może doprowadzić do stwierdzenia nieważności małżeństwa także wtedy, gdy skutkowała świadomym wprowadzeniem drugiej osoby w błąd, a tym samym wymuszeniem wyrażenia zgody małżeńskiej (por. kan. 1097-1098 KPK). Kwestią podlegającą dyskusji jest jednak fakt, czy w tej sytuacji możemy mówić o mitomanii, czy też intencjonalnym kłamstwie mającym doprowadzić do uzyskania określonych korzyści. Mitomani zazwyczaj bowiem tracą możliwość precyzyjnego odróżniania prawdy od fikcji. Także i w tym przypadku kluczowe znaczenie dowodowe może mieć opinia lekarza psychiatry, który potwierdzi, że we wskazanych okolicznościach chorobliwa skłonność danej osoby do mówienia nieprawdy, poparta nieuczciwymi zamiarami, mogła skłonić drugą osobę do wstąpienia z nią w związek małżeński.
Podsumowanie
Podsumowując zagadnienie mitomanii jako przyczyny stwierdzenia nieważności małżeństwa, jeszcze raz pragniemy podkreślić, że niezbędny do zawarcia przed ołtarzem ważnego małżeństwa jest konsensus, czyli zgoda, na mocy której współmałżonkowie wzajemnie się sobie oddają. Musi być ona wyrażona przez osoby znające znaczenie instytucji małżeństwa i gotowe wypełniać wszelkie istotne obowiązki partnerskie. Dlatego też dysfunkcja psychiczna objawiająca się mitomanią może być tytułem prowadzącym do tzw. rozwodu kościelnego. Warto uwzględnić również fakt, że mitomania do tzw. unieważnienia małżeństwa jest w stanie doprowadzić również wtedy, gdy przez swoje skłonności do mówienia rzeczy niezgodnych z prawdą dana osoba jeszcze przed ślubem była niezdolna do dopełnienia zobowiązań małżeńskich wymienionych przez Kodeks, czy też działała z bezpośrednim zamiarem wprowadzenia swojego partnera w błąd.
W każdym przypadku dot. stwierdzenia nieważności małżeństwa w związku z mitomanią adwokat kościelny służy pełną pomocą dotyczącą zarówno określenia właściwego tytułu sporu czy przygotowania się do postępowania dowodowego, jak i samego przebiegu procesu.