Spis treści:
- Przemoc w rodzinie – charakterystyka problemu
- Przemoc w rodzinie a tzw. rozwód kościelny
- Przemoc w związku a stwierdzenie nieważności małżeństwa – podstawy prawne
- Przemoc domowa a najważniejsze obowiązki małżeńskie
- Przemoc psychiczna lub fizyczna w rodzinie a tzw. rozwód kościelny – postępowanie
- Podsumowanie
Przemoc w rodzinie, obejmująca również takie patologiczne zjawiska jak seksualne molestowanie w związku, w tym molestowanie psychiczne, to dramat, którego bezmiar wydaje się wręcz niewyrażalny za pomocą słów. Na gruncie cywilnym przemoc w rodzinie może prowadzić do rozwodu z orzeczeniem o winie jednego ze współmałżonków. Jak jednak przemoc w rodzinie wpływa na kwestię możliwości uzyskania przez prześladowaną osobę tzw. rozwodu kościelnego, a więc stwierdzenia nieważności małżeństwa? O ile w Kodeksie prawa kanonicznego nie znajdziemy zapisów dot. molestowania w związku (oraz innych form naruszania integralności cielesnej lub psychicznego znęcania się nad drugą osobą), o tyle może ona stanowić ważną przesłankę do pochylenia się nad kwestią ważności związku. Omawiamy ten problem.
Przemoc w rodzinie – charakterystyka problemu
Ogólnokrajowe Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie wyróżnia kilka rodzajów przemocy domowej, ukazując skalę i rozpiętość problemu. Fizyczna przemoc w rodzinie dotyczy naruszenia nietykalności fizycznej drugiej osoby. Psychiczna (molestowanie psychiczne) związana jest z poniżaniem współmałżonka (lub innych członków rodziny). Seksualna, znana jako seksualne molestowanie w związku (molestowanie żony przez męża lub męża przez żonę) narusza sferę intymną drugiej osoby, może dotyczyć m.in. zmuszania do stosunku płciowego lub określonych praktyk seksualnych. Przemoc finansowa w rodzinie, albo przemoc ekonomiczna, może do rozwodu cywilnego wieść ze względu na naruszenie własności materialnej współmałżonka. Ostatnia wyszczególniona kategoria, a więc zaniedbywanie drugiej osoby, objawia się m.in. niezapewnianiem bliskiej osobie należnej jej opieki i pomocy. Przemoc w rodzinie, która jest w stanie doprowadzić do rozwodu cywilnego z orzeczeniem o winie za rozkład pożycia małżeńskiego, jest również ścigana z art. 207 polskiego Kodeksu karnego. Jak jednak wygląda problem przemocy rodzinnej w kontekście tzw. rozwodu kościelnego?
Przemoc w rodzinie a tzw. rozwód kościelny
Sąd kościelny nie rozpatruje kwestii takich jak rozkład pożycia małżeńskiego. Zgodnie z prawem kościelnym i doktryną Kościoła współmałżonków łączy dożywotni, niezniszczalny węzeł małżeński. Dlatego nawet przemoc w rodzinie rozwodu kościelnego nie może stać się bezpośrednią przyczyną. W sytuacji zagrożenia przemocą, np. molestowaniem przez partnera w związku, wierni mogą jednak skorzystać z instytucji separacji małżeńskiej nietożsamej z rozwodem. Nie zmienia to jednak faktu, że przemoc domowa może wskazywać na zaistnienie określonych przeszkód małżeńskich w momencie składania przysięgi, które sprawiają, że wierni mają prawo skierować do trybunału kanonicznego pozew o rozwód przez przemoc w rodzinie (a dokładniej – skargę powodową dot. stwierdzenia nieważności małżeństwa). A zatem po rozpoznaniu przyczyn przemocy domowej tzw. rozwód kościelny jawi się jako dopuszczalne rozwiązanie prawne, jeśli tylko stanowi ona symptom problemu, który zaistniał jeszcze przed ślubem.
Przemoc w związku a stwierdzenie nieważności małżeństwa – podstawy prawne
Rozpatrując problem przemocy w rodzinie w kontekście tzw. rozwodu kościelnego, pod uwagę powinniśmy wziąć dwa tytuły prawne określane przez kan. 1095 oraz 1101 KPK. A zatem w przypadku molestowania przez partnera możemy dowodzić, że był on psychicznie niezdolny do zawarcia ważnego małżeństwa lub dopuścił się symulacji zgody małżeńskiej (świadomie odrzucał jeden z kluczowych celów małżeństwa, czyli dobro wspólne). Pod uwagę należy również wziąć to, czy dana osoba nie była ofiarą molestowania w domu w dzieciństwie. Tego rodzaju trauma mogła stać się przyczyną zaburzeń psychicznych oraz niezdolności do prowadzenia dojrzałego życia rodzinnego.
Przemoc domowa a najważniejsze obowiązki małżeńskie
Przemoc w rodzinie w związku z tzw. rozwodem kościelnym rozpatrywana bywa w trybunale przede wszystkim w kontekście niezdolności psychicznej do wypełniania najważniejszych obowiązków małżeńskich. Zgodnie z doktryną Kościoła małżonkowie stający przed ołtarzem zawierają związek ukierunkowany na ich dobro wspólne oraz dobro zrodzonego potomstwa. Gdy jedno ze współmałżonków przejawia skłonności do przemocy fizycznej i przemocy psychicznej jeszcze przed zawarciem małżeństwa, tzw. rozwód kościelny może zostać zasądzony z powodu niezdolności tej osoby do pełnego poświęcenia się życiu rodzinnemu. Pisząc o molestowaniu w związku w charakterze opisanej niezdolności, należy podkreślić, że może być ono symptomem poważnych zaburzeń psychicznych. A osoba dotknięta zaburzeniami osobowości doprowadzającymi do przemocy domowej siłą rzeczy nie powinna być traktowana jako osoba zdolna do zawarcia ważnego małżeństwa.
Przemoc psychiczna lub fizyczna w rodzinie a tzw. rozwód kościelny – postępowanie
Niezbędne do wszczęcia sądowego procesu małżeńskiego dot. molestowania w domu (lub innej formy znęcania się) jest przygotowanie przez powoda pozwu o rozwód z powodu przemocy w rodzinie (czyli skargi powodowej dot. nieważności małżeństwa). Jako że przemoc w rodzinie nie stanowi tytułu prawnego w świetle KPK, powód musi dokładnie określić, jakiego rodzaju przeszkoda czyniła zawarte małżeństwo nieważnym. Rzetelną pomoc w zredagowaniu dokumentu może okazać oczywiście adwokat kanoniczny. Następnie, po wszczęciu postępowania dowodowego ws. molestowania w domu (w związku), sąd może przesłuchać powołanych przez strony świadków przemocy w rodzinie, jak również skorzystać z opinii biegłych, którzy będą w stanie pomóc sędziemu określić, czy w danym przypadku tzw. rozwód kościelny z powodu znęcania się nad drugą osobą może zostać uznany za najwłaściwsze rozwiązanie, a więc czy zaburzenia psychiczne rzutujące na kwestię ważności małżeństwa występowały jeszcze przed ceremonią ślubną.
Podsumowanie
Przemoc fizyczna lub przemoc psychiczna a tzw. rozwód kościelny to zagadnienie, w związku z którym wierni często poszukują pomocy adwokata kościelnego. Prawnik reprezentujący naszą kancelarię zapewnia wieloaspektową pomoc prawną wszystkim poszkodowanym dotkniętym przemocą w rodzinie. Może ona obejmować zarówno doradztwo i pomoc przy sporządzeniu tzw. pozwu o rozwód z powodu przemocy psychicznej bądź fizycznej w rodzinie, jak i pełne wsparcie formalne na każdym etapie trwania procesu kościelnego, dla którego punktem wyjścia było znęcanie się partnera nad drugą osobą, molestowanie w domu, przemoc psychiczna czy przemoc finansowa.