„Rozwód kościelny” Jacka Kurskiego a prawo kanoniczne

Spis treści:

• Kiedy rozwód kościelny może dojść do skutku?
• Unieważnienie małżeństwa Jacka Kurskiego
• Wyjątkowo szybki „rozwód kościelny Kurskiego”? Niekoniecznie

18 lipca br. media rozpaliła informacja o ślubie kościelnym prezesa Zarządu Telewizji Polskiej Jacka Kurskiego z Joanną Klimek. Wydarzenie to z pewnością nie odbiłoby się tak głośnym echem, gdyby nie fakt, że był to już drugi ślub Kurskiego zawarty przed ołtarzem. Oznacza to, że Jacek Kurski musiał uzyskać uprzednio unieważnienie małżeństwa kościelnego (sądowe stwierdzenie nieważności) po 24 latach trwania związku z Moniką Kurską – zakończonego rozwodem świeckim w 2015 r. – i ślubie cywilnym (2018 r.) z drugą życiową partnerką, wspomnianą już Joanną Klimek. Niezależnie od okoliczności sprawy i towarzyszących im kontrowersji musimy pamiętać, że sędzia kościelny, decydując się na formalne zakończenie kościelnego wymiaru małżeństwa, musi zyskać moralną pewność, że było ono nieważne od samego początku. O procedurze sądowego stwierdzenia nieważności małżeństwa w kontekście tzw. kościelnego rozwodu Jacka Kurskiego piszemy w dzisiejszym artykule.

Kiedy rozwód kościelny może dojść do skutku?

Właściwa odpowiedź na pytanie „kiedy rozwód kościelny może zostać udzielony wiernym” brzmi: „nigdy”. Do najważniejszych przymiotów małżeństwa kościelnego należą jego jedność i nierozerwalność, co oznacza, że małżeństwo to związek jednego mężczyzny z jedną kobietą, który jest w stanie zakończyć wyłącznie śmierć jednego ze współmałżonków. Z tego względu Kościół nie może zaakceptować i uprawomocnić rozwiązania takiego jak rozwód kościelny. Małżeństwo kościelne może jednak zostać uznane za nieważne, jeśli w momencie jego zawarcia występowały pewne szczególne okoliczności traktowane przez prawo kanoniczne jako przeszkody zrywające. Dlatego też powinniśmy mówić nie o rozwodzie kościelnym Jacka Kurskiego, lecz o uznaniu jego małżeństwa za nieważne od samego początku.

Mimo że fakt, iż Jacek Kurski – ojciec trójki dzieci z poprzedniego, trwającego ponad 20 lat małżeństwa – po raz drugi powiedział „sakramentalne tak”, może wywoływać poruszenie wśród wiernych zdających sobie sprawę z rangi instytucji małżeństwa kościelnego, to musimy mieć pełną świadomość, że Sądy Biskupie kierują się w trakcie postępowania wyłącznie przepisami prawa kanonicznego. I choć każdy przypadek jest inny, decyzja o wydaniu orzeczenia dot. nieważności małżeństwa zawsze poparta jest szczegółowym rozpoznaniem sprawy oraz analizą materiału dowodowego. Zważmy także, że kościelna władza sądownicza kieruje się przede wszystkim dobrem Wspólnoty Kościoła i samej instytucji małżeństwa.

Unieważnienie małżeństwa Jacka Kurskiego

Chociaż szczegóły sprawy dotyczącej tzw. rozwodu kościelnego Jacka Kurskiego nie są powszechnie znane, pojawiają się głosy, że przesłanka do wszczęcia procesu mogła dotyczyć psychicznej niezdolności strony do wstąpienia w związek małżeński (o której pisaliśmy między innymi tutaj). Informację taką podaje chociażby portal Oko.press, bazując na ustaleniach Newsweeka. W takim przypadku kluczowe znaczenie mogłyby mieć postanowienia kan. 1095 n. 3 Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r., zgodnie z którymi „niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy z przyczyn natury psychicznej nie mogą (czyli nie są zdolni) podjąć istotnych obowiązków małżeńskich”.

Przeszkoda ta pojawia się wtedy, gdy dana osoba w momencie składania przysięgi małżeńskiej nie jest psychicznie zdolna do stworzenia pełnowartościowej wspólnoty małżeńskiej, a zatem – wzięcia na swoje barki wszelkich obowiązków wynikających z zawarcia sakramentu. Niezależnie od tego, czy w przypadku Jacka Kurskiego unieważnienie małżeństwa (stwierdzenie nieważności) mogło dojść do skutku z powodu rozpoznania przez sąd opisywanej przeszkody, praktyka pokazuje, że psychiczna niezdolność jest tytułem, na którym najczęściej opierają się skargi powodowe kierowane do sądów kościelnych w Polsce.

Wyjątkowo szybki „rozwód kościelny Kurskiego”? Niekoniecznie

Nic dziwnego, że ponowny ślub kościelny osoby tak rozpoznawalnej i zaangażowanej w życie polityczne jak Jacek Kurski, a także uroczysty charakter i szczególne miejsce ceremonii (sanktuarium w Łagiewnikach), rodzą wiele wątpliwości. Komentatorzy nieustannie zwracają uwagę również na okoliczności pozornie pozwalające nam mniemać o ważności poprzedniego małżeństwa – jego długi staż, potomstwo będące owocem związku, a także błogosławieństwo małżeńskie udzielone przeze Jana Pawła II. Sprawę komplikuje dodatkowo fakt, że – jak podają liczne źródła – również Joanna Kurska (wcześniej Klimek) ma za sobą proces małżeński. Często możemy także spotkać się z opinią, że w przypadku Jacka Kurskiego rozwód (poprawnie: stwierdzenie nieważności małżeństwa) został udzielony bardzo szybko. Czy było tak w rzeczywistości?

Śledząc doniesienia prasowe na temat rozwodu i ślubu Kurskiego, natrafić możemy na informację, jakoby proces kanoniczny w tym przypadku trwał dwa lata. W związku z tym możemy przypuszczać, że trybunał kościelny nie skorzystał z wprowadzonej przez Franciszka procedury skróconej (zwanej „procesem 45-dniowym”), lecz proces odbywał się w trybie zwyczajnym. Procesy przebiegające zgodnie z tą procedurą trwają zazwyczaj od roku do czterech lat. W takim razie dwuletni „kościelny rozwód Kurskiego” nie stanowiłby odstępstwa od przyjętych norm.

Zabierając głos w dyskusji wokół znaczenia instytucji małżeństwa kościelnego, którą sprowokowały doniesienia na temat unieważnienia małżeństwa przez Kurskiego, nie zapominajmy, że Sąd Biskupi wydaje orzeczenie dot. nieważności danego małżeństwa tylko wtedy, gdy zyska całkowitą pewność, że w świetle przepisów prawa kanonicznego między stronami nigdy nie doszło do zawarcia niezniszczalnego węzła małżeńskiego. Z tego względu w każdym przypadku olbrzymie znaczenie ma odpowiednie sformułowanie skargi powodowej o stwierdzenie nieważności małżeństwa kierowanej do sądu kościelnego, po której rozpoznaniu sędzia podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania.

Skarga powodowa musi opierać się na odpowiednim tytule lub tytułach prawnych, na podstawie których wierny ubiega się o rozpoczęcie procesu. Profesjonalną pomoc w jej przygotowaniu może zapewnić adwokat kościelny, który dzięki swojej wiedzy w obszarze prawa kościelnego będzie w stanie w odpowiedni sposób przedstawić w piśmie przesłankę stawiającą pod znakiem zapytania kwestie ważności danego małżeństwa. W trakcie postępowania biegły może przekonać sąd o zasadności złożonej skargi, a więc – ułatwić klientowi uzyskanie orzeczenia.

Adwokatkościelny.pl zaprasza do kontaktu wszystkie osoby poszukujące dodatkowych informacji związanych z procedurą procesu dot. stwierdzenia nieważności małżeństwa, a także pomocy przy sformułowaniu skargi powodowej lub profesjonalnej reprezentacji w trakcie procesu na podstawie pełnomocnictwa. Niezależnie od charakteru sprawy zapewniamy wsparcie prawne na najwyższym poziomie.