Spis treści:
Mówiąc o małżeństwie kościelnym w kontekście prawa kanonicznego, często podkreślamy jego najważniejsze przymioty – jedność i nierozerwalność. Jedność oznacza, że skutkiem sakramentu małżeństwa jest połączenie jednego mężczyzny z jedną kobietą. Nierozerwalność natomiast – że przymierze to ma charakter niezniszczalny. Współmałżonków, którzy zawarli ważnie małżeństwo i je dopełnili, łączy węzeł małżeński, który przerwać może jedynie śmierć jednego z nich. Szczegółowo na pytanie, co to węzeł małżeński, odpowiadamy w niniejszym tekście.
Węzeł małżeński – definicja
Poszukując definicji węzła małżeńskiego powinniśmy zajrzeć do Katechizmu Kościoła Katolickiego. Choć nie zostaje tam ona bezpośrednio przedstawiona wiernym, w wykładni doktryny katolickiej możemy przeczytać, że w przypieczętowaniu zgody zawartej przez małżonków w trakcie ceremonii ślubnej uczestniczy sam Bóg. Powstała instytucja (małżeństwa) jest zatem także znakiem Boskiego przymierza z ludźmi – „miłość małżeńska włącza się w miłość Bożą” (1639). Zawiązany węzeł małżeński wynika z dobrowolnego, obustronnego aktu zgody małżeńskiej partnerów i dopełnienia przez nich związku. Węzeł małżeński staje się „rzeczywistością nieodwołalną” – nie może go naruszyć nawet Kościół, ponieważ w ten sposób występowałby przeciwko prawu Bożemu.
Ponadto, gdy chodzi o kwestię węzła małżeńskiego – co to znaczy, że małżeństwo jest nierozerwalne wewnętrznie i zewnętrznie? Otóż to, że węzła małżeńskiego nie mogą przerwać ani sami małżonkowie, ani też władza – duchowna bądź świecka. Mówimy zatem o bezwzględnej nierozerwalności małżeństwa, która wynika zarówno z prawa naturalnego, jak i prawd Objawienia, czyli Nowego Testamentu (m.in. opisywanego przez ewangelistów Mateusza i Marka Kazania na Górze czy listu św. Pawła do Koryntian).
Skutki sakramentu małżeństwa – węzeł małżeński
Aby omówić skutki sakramentu małżeństwa i węzła małżeńskiego musimy ponownie odwołać się do Katechizmu Kościoła Katolickiego, a także do norm Kodeksu prawa kanonicznego. KKK (1638) tłumaczy, że zawarciu małżeństwa towarzyszy powstanie węzła wieczystego i wyłącznego. Co więcej, poprzez sakrament małżonkowie zostają duchowo wzmocnieni i „jakby konsekrowani do obowiązków swego stanu i godności”. Jeśli natomiast mowa o przepisach KPK, skutki sakramentu małżeństwa i węzła małżeńskiego powstania opisują kanony 1134-1136. Oprócz powtórzenia treści przytoczonego już zapisu wynika z nich m.in., że obojgu współmałżonków przysługują równe obowiązki i prawa. Rodzice zobowiązani są ponadto do zadbania o każdy aspekt wychowania potomstwa – zarówno fizyczny, jak i moralny, społeczny czy religijny. Każde dziecko pochodzące z ważnego małżeństwa nazywane może być dzieckiem prawego pochodzenia.
Gdy zatem przedmiotem naszych rozważań jest węzeł małżeński – definicja, którą ewentualnie chcielibyśmy opracować, powinna uwzględniać fakt, że jest on fundamentem instytucji małżeństwa – gwarantem jego nierozerwalności i przejawem przymierza Boga z człowiekiem. Z tych właśnie przyczyn instytucja rozwodu kościelnego jest wykluczona przez prawo kanoniczne, a stwierdzenie nieważności małżeństwa przez trybunał biskupi może dotyczyć wyłącznie małżeństw nieważnych od samego początku. Czyli tych, którym nie towarzyszyło powstanie węzła małżeńskiego ze względu na zaistnienie określonych przez prawo kościelne przeszkód. Rolą Kościoła – o czym przypomina papież Franciszek – pozostaje niezmiennie uświadamianie młodych ludzi w kwestii znaczenia sakramentu małżeństwa, a zatem przygotowanie ich do odpowiedzialnego zawierania związków, których ważność nie mogłaby zostać zakwestionowana.