Spis treści:
- Wielki post a czas pokuty, ścisły post w Wielki Piątek – podstawy prawne
- Kogo obowiązuje post ścisły w Wielki Piątek?
- Wielki post, czyli pokuta i nawrócenie. Znaczenie okresu pokutnego
- Triduum Paschalne a post
- Wielki Czwartek – post pokutny czy paschalny?
- Post ścisły w Wielki Piątek
- Wielka Sobota a post
Zgodnie z nauczaniem Kościoła wielki post to czas pokuty, który ma za zadanie przygotować wiernych do godnej celebracji Świąt Wielkanocnych. Trwa on czterdzieści dni, a jego ramy wyznaczają Środa Popielcowa i liturgia Wielkiego Tygodnia. Warto pamiętać, że oprócz odpowiedniego przeżywania pokuty w wielkim poście wierni muszą także zachowywać post ścisły w określonych przez prawo kanoniczne dniach. Więcej na temat tego, jak przeżyć wielki post powinien katolik, czym charakteryzuje się post ścisły, a także – czy obowiązuje w Wielki Czwartek i Wielką Sobotę, piszemy w dzisiejszym artykule.
Wielki post a czas pokuty, ścisły post w Wielki Piątek – podstawy prawne
Zgodnie z kan. 1249 Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r. – każdy wierny ma obowiązek czynić pokutę. Aby uczynić ją doświadczeniem zbiorowym całej Wspólnoty, Kościół wyznaczył dni, w które wierni powinni w szczególny sposób oddawać się modlitwie, dokonywać umartwiania się poprzez zwiększone zaangażowanie w obowiązki, odznaczać się szczególną pobożnością i miłosierdziem, a także zachowywać post i wstrzemięźliwość. Kanon następny – 1250 – informuje nas natomiast, że we wszystkie piątki oraz w trakcie wielkiego postu pokuta powszechna dotyczy całego Kościoła.
Kolejne kanony (1251–1253) regulują z kolei kwestię powstrzymywania się od spożywania pokarmów mięsnych w dniach postnych. Przepisy stanowią, że nakaz ten pozostaje w mocy w każdy piątek roku oraz w Środę Popielcową. Należy zaznaczyć w tym miejscu, że w Środę Popielcową oraz w Wielki Piątek post ścisły obowiązuje, co oznacza, że w te wyjątkowe dni w kalendarzu liturgicznym wierzący powinni powstrzymywać się nie tylko od spożywania mięsa, lecz także zachować post ilościowy (jeden posiłek syty w trakcie dnia oraz dwa niepełne).
Kogo obowiązuje post ścisły w Wielki Piątek?
Ścisły post w Wielki Piątek obowiązuje wszystkie osoby pełnoletnie do ukończenia 60 roku życia, wstrzemięźliwość od spożywania pokarmów mięsnych zaś – wszystkie osoby, które ukończyły 14 rok życia (kan. 1252). Nie należy przy tym zapominać, że obowiązek sprawowania pokuty w piątek nie dotyczy tych dni, w których obchodzone są uroczystości kościelne (kan. 1251).
Trzeba zaznaczyć, że chociaż najważniejszym źródłem prawnym dotyczącym kwestii postu ścisłego w Wielki Piątek i Środę Popielcową, jak również pokuty w każdy piątek roku i pokuty wielkopostnej jest Kodeks prawa kanonicznego (KPK), poszczególne regulacje dookreśla, na mocy kan. 1253, Konferencja Episkopatu. Episkopat może także na mocy KPK zastąpić post oraz obowiązek wstrzemięźliwości innego typu przejawami pokuty.
Wielki post, czyli pokuta i nawrócenie. Znaczenie okresu pokutnego
Jak już wspominaliśmy, Środa Popielcowa rozpoczyna w Kościele okres wyjątkowy, bowiem wielki post – czas pokuty, przygotowujący katolików do świętowania Wielkanocy, a więc zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią. Gdy mowa o wielkim poście – nawrócenie i rozważanie znaczenia ofiary Chrystusa to z pewnością najistotniejsze składowe odnowy duchowej, do której ma doprowadzić czterdziestodniowa pokuta. Obecny wymiar czasowy pokuty wielkiego postu ukształtował się już w IV wieku. Stanowi on od tej pory pamiątkę czterdziestodniowego postu Chrystusa na pustyni i czterdziestoletniej tułaczki ludu Izraela. Szerzenie wiedzy na temat związany z tym, jak przeżyć wielki post powinien wierny, stanowi istotny element katechizacji już od wczesnych lat szkolnych. Warto wspomnieć, że Uchwała KEP nr 15/364/2014 z dnia 13 marca 2014 r., dotycząca nowelizacji IV przykazania kościelnego, stanowi, że w okresie wielkiego postu wierni powinni powstrzymywać się od uczestnictwa w zabawach. Wcześniej zapis ten dotyczył także każdego piątku jako dnia pokutnego. Nadal jednak wskazane jest uzyskanie stosownej dyspensy przez osobę pragnącą uwolnić się od piątkowego obowiązku pokuty.
KPK z 1917 r. precyzował, że wielkopostny czas pokuty kończy się w Wielką Sobotę; obecna wersja Kodeksu kwestii tej nie reguluje jednak w sposób tak jednoznaczny. Zgodnie z decyzją Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 1988 r. możemy przyjąć, że zamyka go Msza Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek. Czy zatem post w Wielki Piątek i post w Wielką Sobotę obowiązuje? Owszem, jednakże, zgodnie z ustaleniami Komisji, ma on wymiar postu paschalnego, nie pokutnego. Do tej kwestii jeszcze wrócimy.
Triduum Paschalne a post
Wyjaśnijmy, w jaki sposób wielki post i pokuta powszechna wpływają na obowiązek przestrzegania postu w czasie Triduum Paschalnego. Odpowiedzieliśmy już na pytanie, czy w Wielki Piątek jest post. Jak jednak kwestia ta wygląda w odniesieniu do pozostałych dni Triduum?
Wielki Czwartek – post pokutny czy paschalny?
W Wielki Czwartek post pokutny przeradza się, wraz z zakończeniem Liturgii Czwartkowej (i Mszą Wieczerzy Pańskiej) w post o zgoła odmiennych charakterze – post paschalny ostatecznie przygotowujący do duchowego przeżycia Wielkiej Niedzieli. A zatem na pytanie, „czy w Wielki Czwartek jest post”, możemy odpowiedzieć, że czas pokutny obowiązuje do czwartkowego wieczora. Rozpoczynający się jednak bezpośrednio po nim post paschalny – trwający do Wielkiej Soboty – powinien iść w parze z umiarkowaniem w ilości i jakości spożywanych posiłków oraz pogłębioną refleksją religijną. Nie zapominajmy przy tym, że o ile w Wielki Czwartek post od mięsa oficjalnie nie obowiązuje (choć nic nie stoi na przeszkodzie, by zdecydować się na to poświęcenie ze względu na wymiar duchowy Wielkiego Tygodnia), o tyle o północy rozpoczyna się związany z Wielkim Piątkiem post ścisły.
Post ścisły w Wielki Piątek
Chociaż odpowiedź na pytanie „czy w Wielki Piątek jest post” wydaje się oczywista – wątpliwości na temat postu w Wielki Piątek Wikipedia rozwiewa zaraz po wpisaniu zapytania w oknie wyszukiwarki – warto w tym miejscu jeszcze raz doprecyzować wszelkie istotne informacje dotyczącego tego, na czym polega post w Wielki Piątek. W myśl kan. 1251-1253 oraz ustaleń KEP w Wielki Piątek post ma charakter zarówno jakościowy, jak i ilościowy (zalecany jest jeden posiłek do syta w ciągu dnia i dwa mniejsze). Dotyczy on – powtarzamy – wszystkich wiernych od 18 do 60 roku życia. Ścisły post w Wielki Piątek wiąże się też oczywiście – jak każdy inny piątek, podczas którego nie celebrujemy święta kościelnego – z nakazem zachowania wstrzemięźliwości od spożywania mięsa.
Wielka Sobota a post
Przejdźmy do ostatniego dnia Triduum Paschalnego, czyli Wielkiej Soboty – czy jest post w ten dzień? Owszem; powtórzmy jednak, że w Wielką Sobotę post ścisły nie obowiązuje, lecz post paschalny. Wiąże się on z zaleceniem rezygnacji ze spożywania pokarmów mięsnych. Warto zaznaczyć, że zgodnie z KPK z 1917 r. w Wielką Sobotę post miał obowiązywać do godziny 12.00 – czyli zwyczajowego czasu święcenia pokarmów wielkanocnych. Obecnie zaś Kościół zachęca do przestrzegania go aż do Wigilii Paschalnej Zmartwychwstania Pańskiego, czyli zakończenia liturgii sobotniej, czy nawet – wielkanocnego śniadania. Nie jest to jednak kwestia regulowana przez prawo kanoniczne, lecz tradycję. A więc na pytanie – „Wielka Sobota – post czy nie?” – musimy odpowiedzieć, że choć w świetle przepisów kanonicznych wierny nie musi w ten wyjątkowy dzień powstrzymywać się od spożywania potraw mięsnych, do poświęcenia tego rodzaju gorąco namawia Episkopat.
W formie podsumowania pragniemy przypomnieć, że związana z Wielkim Postem pokuta kończy się wraz z Mszą Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek. Następnie – aż do Wielkanocy – trwa okres postu paschalnego. Przy tym nie wolno zapominać, że w Wielki Piątek obowiązuje post ścisły każdą dorosłą osobę aż do ukończenia przez nią 60 roku życia.